Patlama Nedir?

Bir patlamanın şiddeti, yanıcı maddelerin ve bu yanıcı maddelerle oksijen karışımının niteliklerine bağlıdır: Havada mevcut oksijen, yalnızca belirli bir miktarda yanıcı madde ile yanar (oksidasyon). Patlamanın şiddetine ve ilişkili basınç dalgasının yayılma hızına bağlı olarak düşük hızlı patlama (cm/s), yavaş yanarak patlama ve patlamanın en kuvvetlisi olan infilak (km/s) şeklinde ayrılır. En şiddetli patlamalar ses hızından daha hızlı yayılır, böylece devasa bir yıkıcı güç meydana gelir.

Yanıcı maddeler buharları, duman, gazlar ve tozu içerir. Bu maddeler imalat ve üretim sürecinde veya taşıma ya da nakliye sırasında kazara ortaya çıkabilirler. Daha fazla işleme için parçalanan maddelerden çıkan toza, özellikle endüstriyel alanlarda sıkça rastlanır. Toz patlamaları en az gaz patlamaları kadar yıkıcı etkilere sahip olabilir: Patlama sırasında gaz-hava karışımı çabucak yayılır, böylece yanıcı madde konsantrasyonunu azaltır (zayıf karışım). Bundan dolayı daha fazla yanma mümkün değildir. Buna karşın toz-hava karışımı, patlama sırasında tutuşabilecek ilave toz katmanlarına yol açar. Bununla birlikte gaz-hava karışımı patlaması da toza sebep olarak gaz patlamasını toz patlamasına dönüştürebilir.

Oksijenle karışan yanıcı maddeler, yalnızca belli bir oranda yanıcıdır ve tutuşturma kaynağı ile karşılaşır karşılaşmaz tutuşur. Burada maddenin parlama noktası ve patlama sınırı, belirleyici rol oynar.

Parlama Noktası

"Parlama noktası", yanıcı sıvıların, yanıcı buhar-hava karışımının oluştuğu en düşük sıcaklığını tanımlar. Bu karışımda parlama noktası, münferit bileşenlerinkinden daha düşük olabilir. Bu buhar-hava karışımlarıyla patlayıcı bir ortamın oluşabilip oluşamayacağına konsantrasyon oranı karar verir. Bu, münferit maddelerin patlama sınırlarını tanımlar: Her yanıcı maddenin bir patlamanın olabileceği belirli bir oksijenle karışım aralığı vardır. Çok yüksek konsantrasyonlar (zengin karışım) ve çok düşük konsantrasyonlarla (zayıf karışım) patlama olmaz ancak kararlı reaksiyon veya hiçbir şekilde yanıcı olmayan reaksiyon olur. Karışım sadece üst ile alt patlama sınırı arasında tutuşturulursa patlayıcı bir şekilde davranır.

Patlama Sınırları

Ancak patlama sınırları basınca, sıcaklığa ve oksijen konsantrasyonuna bağlıdır. Dahası sezyum, rubidyum ve hatta beyaz fosfor gibi kimyasal olarak kararlı olmayan, oksijen veya hava ile temas ettiğinde tutuşan maddeler de vardır; bu maddeler "piroforik" olarak anılır. Bu maddelerle işlem yaparken özellikle dikkat edilmelidir. Bu, toz birikintileri için de geçerlidir. Bu durumda kendiliğinden tutuşma tehlikesi, birikmenin kalınlığı ile artar. Tozun yalıtım etkisi, ısınmaya neden olarak kendiliğinden tutuşmaya yol açabilir. Bir maddenin kesin parlama noktaları ile patlama sınırları hakkındaki bilgi, uygun güvenlik bilgi formlarında tanımlanır. Patlamaya tabi bir ortamın oluşması mümkünse, bu durum dokümanda belirtilir.